R&M 29 september 2018

Wees allert op de veroorzaker van A-typische myopathie bij paarden.

Pas enkele jaren geleden werd het verband gelegd tussen A-typische myopathie bij paarden en de Esdoorn. De raadselachtige sterfte van paarden die vaak zomaar dood in de weide werden aangetroffen, bleek het gevolg van esdoornvergiftiging. Nog steeds is dit gegeven bij veel paardenliefhebbers onbekend. 
Ook dit jaar zullen er helaas weer vele honderden paarden sterven door gebrek aan kennis over de Esdoorn. 

De oorzaak van atypische myopathie is de stof hypoglycine A, die soms wel en soms niet in de esdoorns aanwezig is. De oorzaak hiervan is niet bekend. 

De esdoorn vormt vanaf de herft tot en met het voorjaar een levengroot gevaar. 
In de herfst en winter zorgen de gevallen bladeren en zaden voor gevallen van atypische myopathie bij paarden.
In het voorjaar zorgen de jonge kiemenplantjes, maar ook jaarlingen en 2 jarige boompjes voor deze overwegend dodelijke aandoening.
In tegenstelling tot veel giftige planten die vaak vies smaken, vinden paarden alles aan de Esdoorn juist lekker zoet. (Het zoete ingedikte sap kennen we immers als Ahorn-of Maplesiroop in de keuken). 
Vooralsnog gaat men ervan uit dat met name de Gewone Esdoorn (Acer pseudoplatanus) en de in Europa minder voorkomende Vederesdoorn ( Acer negundo) ook wel Californische esdoorn genoemd ziin, die die de stof hypoglycine A bevat. Bij de overige veel voorkomende Veldesdoorn (Spaanse Aak) en Noorse Esdoorn komt deze stof niet voor.
Waarschijnlijk zijn er naast hypoglycine A nog meer factoren welke een rol spelen bij het ontstaan van Atypische myopathie.   

Er wordt in sommige rapporten gesteld dat de giftige stof na vorst zou verdwijnen. Toch gaat dat niet in alle gevallen op, aangezien een van onze paarden gestorven is door heteten van zaden, bladeren en jaarlingen van de esdoorn terwijl het in die periode gedurende langere tijd tot-12 tot-14 graden had gevroren maar ook sneeuw was gevallen. Wij raden toch aan om ook tijdens en na vorstperioden voorzichtig te blijven. Het kan voor de paarden levensgevaarlijk zijn. Neem dus géén enkel risico. 

Gewone Esdoorn (Acer pseudoplatanus)                                                                        Vederesdoorn ( Acer negundo)

Symptomen Esdoorn-vergiftiging of wel A-typische myopathie

De symptomen treden snel op en lijken in het beginstadium op lichte koliek, stijfheid en sufheid. Vaak denkt men daarom aan koliek en wilt het paard in beweging houden door ermee te gaan lopen in de wei of bak. Een paard me Esdoornvergiftiging geeft aan dit initiatief van zijn begeleider echter met de grootst mogelijke tegenzin toe. Door spierafbraak heeft het paard namelijk een vreselijke spierpijn door heel het lichaam. Alle spieren worden aangetast ook de tong waardoor eten steeds moeilijker gaat, ademhalen en hartfunctie gaan omlaag en veel dieren hebben een overvolle blaas omdat plassen niet meer lukt.

Jonge paarden met minder spiermassa worden snel geveld door de esdoornvergiftiging en worden vaak dood in de wei aangetroffen. Indien ze nog in leven zijn en op hun zij liggen zijn ze erg moeilijk op de benen te krijgen. Oudere, getrainde paarden met meer spieropbouw blijven langer rechtstaand, maar rillen, zweten en zijn stijf.  Door het afgebroken spierweefsel kleur de urine donker als koffie.

Behandeling en herstel

Raadpleeg bij het vermoedden dat uw paard Esdoornvergiftiging heeft direct de dierenarts en geef het paard volledige rust en houdt het warm. Er bestaat momenteel nog geen effectieve behandelmethode.

Af te raden is om het paard te vervoeren daar inspanning de afbraak van het aangetaste spierweefsel alleen maar  verergerd. Er is weinig kans op volledig herstel en 75% van de paarden overlijdt binnen 3 dagen.

Controleer uw paardenweides:

Inspecteer in de herfst of er in de directe omgeving van de weides Esdoornopslag staat. Hou er rekening mee dat bij storm , ook indien er geen Esdoorns in de directe omgeving staan, de zaden en bladeren van een grotere afstand in de weide kunnen belanden. 

Doe dit in het voorjaar met grote regelmaat, ook wanneer er geen Esdoorns in de directe omgeving staan. Het zaad kan in de herfst en winter bij harde wind namelijk over vele honderden meters zelfs kilometers verspreid worden. Zo kunnen er duizenden zaden in uw weiland terecht komen. Deze zaden kiemen niet allemaal tegelijkertijd. Hierdoor is het raadzaam gedurende vele weken de weides dagelijks te controleren. Bestrijdingsmiddelen werken om deze reden ook niet effectief. Wanneer u ervoor kiest om te maaien, dan dient het maaisel verwijderd te worden.
Verwijder in de herft zaad en bladeren en in het voorjaar de kiemen uit de wei. Deze zijn uiterst gevaarlijk.

Onderwerp uw pauzeplek of overnachtingsweide tijdens trektochten altijd aan een grondige inspectie
Even op een mooie grazig plek uitrusten tijdens je bosrit lijkt heerlijk, maar het is zaak dat je ook hier eerst goed inspecteerd of er geen Esdoorns in het gras verscholen zitten. Leer daarom goed hoe je ze kunt herkennen.


 

Onderstaande foto’s tonen de ontwikkelingsfases van een Esdoorn van zaad tot 2 jarige boom. 

Fase 1 : esdoornzaad / helicopterzaad
     

Fase 2 : kiemend zaad
          

           


Het zaad kan ook ontkiemen in de grond:
         

 
Fase 3 : ontwikkeling van de kiembladen bij zaailingen


     
 
 

Fase 4 : volledig ontwikkelde kiembladen


     

Fase 5: Esdoornzaailing vormt eerste echte blad 
De kleur van jonge Esdoornbladeren kan sterk wisselen en varieren van rood tot lichtgroen.

     


     

 

Fase 6 : eenjarige esdoorn (stengel is reeds verhout)

     
 

Esdoorns lang bospad:


 

In de herfst is gevaar voor Esdoornvergiftiging in de wei erg groot door afvallend blad en zaden.


Tijdens herfststormen kan het zaad van honderden meters ver komen aanwaaien:

Een kwartiertje was nodig om deze dodelijke hoeveelheid zaden in de paardenweide te verzamelen

Voorkom dat paarden water uit de sloot of plassen drink, waar bladeren en zaden in kunnen liggen.