R&M 31 maart 2021 

Wees uiterst allert op de veroorzaker van A-typische myopathie bij paarden: De Esdoorn. 

In het voorjaar, herfst en winter bestaat kans op a-typische myopathie oftewel Esdoornvergiftiging.
Sinds enkele jaren is er verband gelegd tussen A-typische myopathie bij paarden en de Esdoorn. De raadselachtige sterfte van paarden die vaak zomaar dood in de weide werden aangetroffen, bleek het gevolg van esdoornvergiftiging. Nog steeds is dit gegeven bij veel paardenliefhebbers onbekend. 
Ook dit jaar zullen er helaas weer vele honderden paarden sterven door gebrek aan kennis over de Esdoorn.  

De oorzaak van atypische myopathie is de stof hypoglycine A, die soms wel en soms niet in de esdoorns aanwezig is. De oorzaak hiervan is niet bekend. 

Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat het percentage hypoglycine A per boom verschillend kan zijn. Zelfs kan per boom het ene deel de gifstof bevatten en een ander deel niet. 

Beter voorkomen dan genezen! Video gemaakt door Tom Mariën van Equitom en Simona Cerri, interniste bij Equitom. Wees voorzichtig! 

Vooralsnog gaat men ervan uit dat de Gewone Esdoorn (Acer pseudoplatanus) welke in Nederland algemeen voorkomt en de Vederesdoorn (Acer Negundo) de soorten zijn die de stof hypoglycine A bevat. Bij de Noorse Esdoorn en de Veldesdoorn of Spaanse Aak komt deze stof niet voor. 

Onvoorspelbaar 

Uit minstens een recent praktijkgeval (april 2019) is gebleken dat paarden tientallen jaren zonder enig probleem in een wei met een Gewone Esdoorn konden leven, om dan ineens een dodelijke AM-vergiftiging op te lopen. 

De vraag is of deze boom of haar zaden in het verleden al hypoglycine A bevatte en door welke oorzaken deze plots kon veranderen tot een dodelijke boom.

Mogenlijk zijn er naast hypoglycine A nog meer factoren welke een rol spelen bij het ontstaan van Atypische myopathie. 

Zaden, zaailingen, jaarlingen en bladeren zijn allen giftig

In de herfst en winter zorgen de gevallen bladeren en zaden voor gevallen van atypische myopathie bij paarden.
In het voorjaar zorgen de jonge kiemenplantjes, maar ook jaarlingen en 2 jarige boompjes voor deze overwegend dodelijke aandoening.
In tegenstelling tot veel giftige planten die vaak vies smaken, vinden paarden alles aan de Esdoorn juist lekker zoet. Het zoete ingedikte sap kennen we immers als Ahornsiroop/Maplesirup als lekkernij.

Ook in gedroogde vorm giftig

Jonge scheuten van zaailingen en ook jaarlingen behouden hun gif ook in gedroogde toestand. 

Hooi dat gewonnen is uit grasland in de nabijheid van esdoorns kan jonge esdoornscheuten bevatten. 

Verspreiding  

De zaden van de Esdoorn kunnen door hun helicopterachtige vleugels grote afstanden overbruggen. Tijdens een herfststorm zullen de duizenden zaden losgerukt worden van de boom en over grote afstand verspreid worden. Dus ook wanneer er in de directe omgeving van uw wei geen esdoorns staan kunnen er toch veel zaden in terrechtkomen.  

Bestrijding van Esdoorns 

Onkruidbestrijdingsmiddelen 

Onkruidverdelgers zijn niet krachtig genoeg om de kiemkracht van deze zaden te stoppen, nog om zaailingen te doden. Ook niet bij hogere concentratie en evenmin wanneer het uitgevoerd wordt door een proffecioneel bedrijf.

Overgrote deel van de zaailingen verschrompelen bovengronds voor een deel, maar herstellen ondergronds en komen terug op. Daarbij komt dat de zaden niet allemaal gelijktijdig ontkiemen en er dus meermalen gespoten zou moeten worden. Tevens behouden de zaailingen die wel afsterven hun gifstoffen en blijven dus net zo gevaarlijk voor uw paard.

Gezien het minimale resultaat is gebruik van onkruidverdelgers derhalve af te raden..

Maaien 

Helpt niet als besrijding omdat er heel kort zou moeten worden gemaaid, anders lopen de Ook dient het maaisel opgevangen en afgevoerd te worden, want ook gemaaid behouden zaailingen hun gifstoffen. Ook bij maaien geldt dat de zaden niet allemaal gelijktijdig ontkiemen en er dus meermalen gemaaid en het maaisel opgevangen moeten worden.

Handmatig verwijderen

Het beste resultaat bereikt men door in de herft en winter de weides te controleren op zaden en deze handmatig te rapen. Probeer in ieder geval te voorkom dat de zaden in de grond geharkt of getrapt worden, want die kunnen in het voor voor grote problemen zorgen.

In het voorjaar dient de wei dagelijks gecontroleerd te worden op jonge kiemplantjes. Deze zaailingen kunnen zoals als gezegd uiters giftig zijn.  

Herken de dodelijke Esdoorn van zaadje tot boom

Controleer uw paardenweides met regelmaat!

Doe dit in het voorjaar met grote regelmaat, ook wanneer er geen Esdoorns in de directe omgeving staan. Het zaad kan in de herfst en winter bij harde wind namelijk over vele honderden meters zelfs kilometers verspreid worden. Zo kunnen er duizenden zaden in uw weiland terecht komen. Deze zaden kiemen niet allemaal tegelijkertijd. Hierdoor is het raadzaam gedurende vele weken de weides dagelijks te controleren. Bestrijdingsmiddelen werken om deze reden ook niet effectief. Wanneer u ervoor kiets om te maaien, dan dient het maaisel verwijderd te worden.

Onderwerp uw pauzeplek of overnachtingsweide tijdens trektochten altijd aan een grondige inspectie
Even op een mooie grazig plek uitrusten tijdens je bosrit lijkt heerlijk, maar het is zaak dat je ook hier eerst goed inspecteerd of er geen Esdoorns in het gras verscholen zitten.

Onderstaande foto’s tonen de ontwikkelingsfases van een Esdoorn van zaad tot 2 jarige boom. 

Fase 1 : esdoornzaad / helicopterzaad

Fase 2 : kiemend zaad

Het zaad kan ook ontkiemen in de grond:
         

 
Fase 3 : ontwikkeling van de kiembladen bij zaailingen


     
 
 

Fase 4 : volledig ontwikkelde kiembladen


     

Fase 5: Esdoornzaailing vormt eerste echte blad 
De kleur van jonge Esdoornbladeren kan sterk wisselen en varieren van rood tot lichtgroen.

     


     

 

Fase 6 : eenjarige esdoorn (stengel is reeds verhout)

     
 

Esdoorns lang bospad:


 

In de herfst is gevaar voor Esdoornvergiftiging in de wei erg groot door afvallend blad en zaden.


Tijdens herfststormen kan het zaad van vele honderden meters ver komen aanwaaien:

Een kwartiertje was nodig om deze hoeveelheid zaden in de paardenweide te verzamelen

Ervaringsdeskundigen doen hier hun verhaal over de noodlottige afloop van Atypische myopathie

https://www.ruiterenenmennen.nl/C382-Verzamelde-verhalen-over-ervaringen-met-esdoornvergiftiging.html